PILGRIMSPLAZA / G A S T Peter Spruijt van NEMO

Pelgrimeren is van alle tijden en iedereen © voor zoekers en sprokkelaars

Gastschrijver Peter Spruijt van NEMO

In zijn artikel 'Wandelen; reizen in de leegte' schrijft Peter Spruijt van NEMO VERENIGING VAN VRIJE WANDELAARS (www.pz.nl/nemo) onder het motto 'De wandelaar is niemand' onder meer: 'We gaan weer pelgrimspaden [.] ontwerpen, die er vroeger nooit geweest zijn.', 'Zo kan de wandelaar moeiteloos transformeren in een pelgrim[.]' en 'De wandelaar die op reis gaat in de leegte, is een zoeker[.]' Woorden waarin wij van het P i l g r i m s p l a z a ons natuurlijk helemaal herkennen en waar zoekers en sprokkelaar niet omheen kunnen. Een verhaal om te overdenken. [begin citaat:]

De wandelaar is niemand - Wandelen; reizen in de leegte

Je kunt op veel manieren wandelen; recreatief of sportief, spiritueel of ecologisch. In Nederland is dat keurig geregeld. Voor de recreatieve wandelaar zijn de LAW's van het Wandelplatform of je gaat mee met de Wandelpool. Voor de sportieve wandelaar zijn er de Vierdaagse en de wandelmarsen van de wandelsportbonden. Spiritueel wandelen kun je bij georganiseerde pelgrimstochten en in de buurt van heiligdommen. En ecologisch wandelen doen ze bij de IVN, de KNNV en Natuurmonumenten. Voor elk type wandelaar zijn er belangenverenigingen, boekjes, speciale winkels en een passende outfit. In het volgende artikel wordt gezocht naar een andere benadering van het wandelen; het wandelen niet als een door boekjes en organisaties voorbereide activiteit, maar als een reis in de leegte. Dus een omgekeerde benadering, en een afscheid van het traditionele wandelen.

Etymologisch betekent wandelen 'blijven wenden'. Wandelen is doelloos, at random, rambling. Lopen is daarentegen doelgericht en nuttig. Het doel van wandelen is impliciet, 'om te wandelen', meer niet. Vanouds zijn er twee basisvormen van wandelen: het zwerven (je weet niet waar je uitkomt) en het rondje (de weg weer terug naar huis). Het verschil tussen de nomade en Odysseus. We hebben het allebei in ons. Het begrip levensloop drukt dat al uit: heel het leven is een wandeling; de lange reis naar een onbekende bestemming en de terugreis naar huis (vader/moeder, geliefde, kind, god, dood).

Wandelen is dus een manier om de levensloop inhoud en betekenis te geven. Het is een vorm van lezen, vergelijkbaar met zingen. Ooit was zingen een vorm van voorlezen, bedoeld om de tekst beter te onthouden (want er was nog geen schrift, laat staan muzieknoten). Het zingen geeft toon en betekenis aan de tekst, draagt de tekst over, zorgt voor het behoud en de toegankelijkheid van de tekst. Wandelen is een manier om het landschap te lezen, en zorgt voor het behoud en de toegankelijkheid van het landschap. Het landschap kun je lezen als een tekst. De Aboriginals van Australië zongen liederen bij het wandelen (songlines). De tekst van de liederen beschreef het landschap en de mythische betekenissen, maar ook hoe ze moesten lopen. Het zingen was dus een manier om het landschap te begrijpen en de weg te weten.

In tegenstelling tot hard lopen of nog sneller bewegen (fietsen, auto rijden) geeft het wandelen ruimte aan de eigen betekenissen en verhalen van het landschap. Hoe sneller je beweegt, hoe meer je betekenissen op gaat dringen aan het landschap. Tenslotte worden de verhalen van het landschap begraven onder asfalt en beton of vernietigd door ruilverkavelingen en de z.g. nieuwe natuur. Inmiddels hebben we zoveel verhalen verwoest, dat we kunstmatige verhalen gaan verzinnen en van het landschap een pretpark of museum maken. We gaan weer pelgrims-paden en marskramerspaden ontwerpen, die er vroeger nooit geweest zijn.

Het wandelen laat de verhalen van het landschap spreken, mits de wandelaar in staat is te luisteren en te observeren (goed te lezen). De manier van wandelen en het kunnen opnemen van de betekenissen en verhalen van het landschap, wordt mogelijk gemaakt door de cadans van het wandelen (links/rechts): het fysieke ritme van de wandelbeweging, de ademhaling en de hartslag. Net als bij het zingen en muziek maken, is het ritme van het wandelen het basisritme waarom heen de melodie ontstaat. Wat de melodie is voor de muziek, is het verhaal dat de wandelaar in het landschap leest. Het is wel belangrijk dat de ademhaling en hartslag ook werkelijk in cadans zijn. Dat vergt oefening. Net als zingen en voorlezen, is wandelen ook een kunst.

Het bijzondere van het wandelritme is dat er tijdens dit ritme een ruime interval (tussenruimte) ontstaat. Dat is een lege ruimte, een stilte of rustpunt in het midden van de beweging. Je kunt ook zeggen dat het wandelritme een manier is om de stilte (de leegte) af te bakenen en vorm te geven. In en vanuit die leegte/stilte/rust ontstaan de betekenissen; de melodie en de verhalen. Wandelen is in deze zin een keuze voor de leegte, de stilte. Wandelen beweegt zich als vanzelf naar deze leegte. Hoe sneller het ritme (rennen), hoe meer de stilte verdwijnt. Tenslotte is het ritme van de benzinemotor alleen nog maar lawaai geworden, waarmee het landschap vervuild wordt. Het landschap is letterlijk monddood gemaakt.

Doordat het wandelritme de leegte opzoekt en toelaat, is het wandelen doelloos. Het wandelen zoekt de stilte/leegte op, om van daaruit de betekenissen en de verhalen van het landschap te beleven. Daarom is wandelen altijd een zekere vorm van 'afzien'. Nescio noemt het 'versterven', wat zijn alter ego's Bavinck en de Uitvreter zo goed kunnen. Liever mist of een winderige regendag op een polderdijk, dan een zomerzondag bij Lage Vuursche. Liever rafelranden van steden dan recreatieparken. Liever struinpaden dan gemarkeerde routes. Liever wat verveling en herhaling, dan de verplichte 'verrassende attracties'. Wandelen moet door een 'dood punt' heen, voorbij de doodlopende weg of (bij wijze van spreken) het bordje verboden toegang of een bokkige jachtopziener.

De doelloze wandelaar laat de leegte toe, kiest en aanvaardt het negatief als achtergrond (in plaats van een routekaartje) om, lopend een nieuw positief terug te vinden in het landschap en ook in zijn eigen leven. In de leegte van de wandelaar kunnen namelijk betekenissen en verhalen op chaotische wijze door elkaar gaan lopen. Het landschap kan een metafoor (uitbeelding) worden van het eigen levensverhaal, het eigen lichaam (of omgekeerd). Een geschreven tekst kan een landschap worden, of zelfs een lichaam. Het 'woord kan vlees worden'. Het landschap kan erotische, duivelse of religieuze betekenissen krijgen. Zo kan de wandelaar moeiteloos transformeren in een pelgrim, een verliefde of een nomade.

Daarom is de leegte riskant, en hebben de meeste wandelaars liever een routeboekje of een gids bij de hand. De rood-witte markeringen van een lange-afstand-wandelpad (bijv. Pieterpad) geven meer zekerheid. Of je loopt gehuld in de veilige koestering van de groep (een wandelreis van de SNP of tijdens de Vierdaagse). Dubbele betekenissen zijn ongewenst! Het is de 'positieve benadering', voor als het mooi weer is. Natuurlijk verschijnt ook bij deze wandelaars de leegte, maar die wordt benoemd als vermoeidheid, angst, pech, lelijkheid. Het wordt een verwerpelijk negatief dat wordt vermeden, bestreden en verwijderd.

Doelloos wandelen kan echter ook gevaarlijk zijn. De leegte kan te groot worden en omslaan in angst, wanhoop en paniek. Wandelen kan dan een manier worden om zich te willen losmaken van het landschap, het eigen lichaam en alle verhalen. Wandelen wordt een wandelgekte, een vlucht in een waanwereld. Wandelen is op deze manier juist een vlucht voor de leegte die te bedreigend is. In de psychiatrie is wandelgekte een begrip geworden. Ook kunnen tijdens het wandelen ziekten en allerlei ellende toeslaan met valkuilen, voetangels en klemmen. Een onoverkomelijk hek, een botte jachtopziener, een niet uitwijkende tegenligger. Maar de wandelaar is vrij, de jachtopziener niet.

Een wandelaar die de leegte toelaat en verwelkomt, begint aan zijn eigen scheppingsverhaal. Zijn aarde is 'woest en ledig'. Slechts door te wandelen kan de woestheid vorm krijgen en zinvol worden. De woestijn (van zijn leven en zijn relaties, van de technocratie en de bio-industrie, van asfalt/beton, van een aangetast en afgesloten landschap) kan door te wandelen zinvol worden en vruchtbaar. De wandelaar die op reis gaat in de leegte, is een zoeker; hij probeert vanuit de leegte nieuwe betekenissen en verhalen te vinden. Hij probeert het Zinrijk te vinden; en weet nooit zeker of het Zinrijk, het eerste het beste café is, een ontroerend verhaal, de boer die eerste dreigde met een hooivork, maar hem nu uitnodigt op de koffie, een plotselinge lichtval, een toevallige ontmoeting, een gezichtsuitdrukking of een onverklaarbaar geluksgevoel.

als wandelen een manier van leven is
wordt de aarde warm onder je voeten,
is het kronkelpad je levensweg, in het licht
van de winter,
witte vlakte vult het licht van je ogen,
wind door je oren
in het verloren land,
dat huilt van schaamte om zoveel schade,
verdwaalt het
verdriet op een doodlopende weg
in overtreding
verschijnt je eigen engel
op heterdaad betrapt,
geen vlucht mogelijk
dan hemel en hel,
vallen en vliegen: de wandelaar verliest zich,
maar na een korte pauze in café de Goede Hoop
gaat de wandeling verder
op goed geluk,
de meeuwen spelen voor engel
en volgen je altijd

[einde citaat]

Met toestemming van Peter Spruijt overgenomen van
zijn website www.pz.nl/nemo/nemotekst.html
foto's van de auteur (volgen)

---------------------------------------

Zie voor alle Pilgrimsplaza links
http://pilgrimsplaza.blogspot.com
U komt snel op Pilgrimsplaza via
www.pelgrimspaden.nl
Reactie? Zie Comment 1.

PILGRIMSPLAZA / G A S T Peter Spruijt van NEMO

vrijdag, december 16, 2005

P I L G R I M S P L A Z A voor visies!

Over mij

Links

Previous Posts

Archives